Yeni Zelanda Elektrik Piyasası

Yeni Zelanda toptan satış piyasası, NZEM, 1996’da açılmıştır. NZEM, katılımın gönüllü olduğu ve kendi kendini düzenleyen bir piyasadır. Neredeyse elektrik enerjisinin tamamı NZEM üzerinden alınıp satılır. Toplam kurulu güç yaklaşık 9000MW’dır ve kışlık puant kurulu güç 7600MW civarındadır. Adanın kuzeyi talebin üçte ikisini oluşturur. Fakat, kapasite fazlası adanın güneyindedir.[1]

Düzenlemeye İlişkin Yapı

Piyasa kendi kendini düzenler, yani NZEM kurallarına ilişkin sorumluluk tamamen sektör katılımcılarınındır. Düzenlemenin denetimi sadece, piyasa katılımcılarının oluşturduğu kuralların genel rekabet hukukuyla tutarlılığının ve enerji sektörü konusundaki Hükümet Politikası Bildirisi’nde belirtilen ve hükümetin sektör için arzu ettiği sonuçlara uygunluğunun denetlenmesiyle sınırlıdır.

Her ne kadar piyasa katılımı “gönüllü” olsa da, pratikte neredeyse tüm büyük elektrik üreticileri ve tüketicileri piyasa katılımcısıdır.

NZEM’le ilişkili en önemli kurumlar şunlardır:

  • Piyasa Gözetim Komitesi: Kurallara uygunluğu izler ve bu doğrultuda NZEM Yönetim Kurulu’na tavsiyede bulunur. Kurallar, piyasa katılımcılarının kuralları ihlal ettiklerine karar verilmesi halinde (hükümet yerine) piyasaya para cezası ödemelerini öngörür.
  • M-co, “Piyasa İdarecisi”:
  • Genel olarak piyasaya, kuralların değiştirilmesi sürecinin yönetilmesi de dahil, yönetim desteği sağlar.
  • piyasa için en önemli bilgi kaynağı rolünü oynar. (M-co NZEM’deki nihai fiyatların hesaplanmasından ve yayımlanmasından sorumludur.)
  • “Kliring [Clearing] Yöneticisi rolünü üstlenir; satın alınan elektrik için faturalar hazırlar, satılan elektrik için bildirim hazırlar ve kısıt ödemelerini hesaplar.
  • Transpower – iletim şebekesi sahibi/işletmecisi; piyasa katılımcıları ile ortak belirlenmiş olan kalite standartları çerçevesinde iletim sisteminde elektriğin kalitesini ve arz güvenliğini korumaktan sorumludur. Transpower üretim programlamasını yapar ve yük dağıtım hizmetleri sunar.
  • Uzlaştırma Yöneticisi – piyasa katılımcılarının şebekeye giren/şebekeden çıkan elektrik enerjisindeki paylarını kayıplar için düzelterek hesaplamakla sorumludur. Bu bilgiler Kliring Yöneticisi rolündeki M-co’ya faturalara hesap çıkartılması için iletilir.

Günde 48 adet yarım saatlik ticaret periyodu vardır. Her ticaret periyodunda fiyatlar, Yeni Zelanda elektrik sisteminde enerji yüklenen/çekilen her düğüm için belirlenir. (500’den fazla düğüm vardır.)

Fiyatlar

Fiyatlar, her düğüm noktası ve her ticaret periyodu için gerçekleşen talep ve gerçekleşen yük dağıtımı temel alınarak, ex post şekilde belirlenir.

Düğüm fiyatları aşağıdakileri yansıtır:

  • üretimin marjinal maliyeti (üreticilerin verdikleri tekliflerle belirlenir);
  • yedek kapasite sağlanmasının maliyeti;
  • iletim sisteminde elektriğin taşınmasıyla ilgili kayıplar.

Nihai fiyatlar, fiziksel yük dağıtımından bir gün sonra hesaplanır ve o gün saat 12:00 itibariyle hazır edilir.

Ayrıca herhangi bir yarım saatlik ticaret periyodundan en fazla 35 saat öncesine kadar hazırlanan ve en geç iki saat öncesine kadar gerçek zamanlı olarak yeniden hesaplanan “tahmini fiyatlar” vardır. Üreticilerin ve alıcıların kendi tüketimlerini planlayabilmesi ve teklif stratejilerini belirleyebilmesi için bu fiyatlar olası fiyatlara ilişkin bir gösterge olarak kullanılır. Yük dağıtım zamanında hesaplanan ve gerçek zamanın en fazla dört saat öncesinde yayımlanan, yük dağıtımına ilişkin fiyatlar, nihai fiyatlar için daha doğru ek bir gösterge sağlarlar.

Yük Dağıtımı

Her iki saatte bir, yük dağıtımı öncesi programlar, bir sonraki güne ilişkin planlarla beraber yayınlanır. Katılımcılar, yük dağıtımının gerçekleşmesinden en geç iki saat öncesine kadar tekliflerini revize edebilirler. Yük dağıtımı ayrıca yedek ve reaktif yük gereklerini de kapsar.

Bir takım yan hizmetler (çeşitli yedek sınıflamaları da dahil), enerji piyasası ile beraber işletilen bir piyasadan sağlanır. Enerji ve yedek piyasaları beraber optimize edilir (yani enerji ve yedek kapasite, ikisini birlikte sağlamanın maliyeti dikkate alınarak, en düşük toplam maliyet esasına göre alınır). Pratikte, yedeğin büyük bir kısmını talep tarafı sağlar.

Diğer yan hizmetler Transpower ile yapılan anlaşmalar ile sağlanır.

Uzlaştırma

Piyasa katılımcılarına ait hesapların uzlaştırması aylık olarak yapılır. Uzlaştırma Yöneticisi her piyasa katılımcısının aldığı ve sattığı elektrik miktarlarını hesaplar ve Transpower’ın sağladığı verileri kullanarak bu miktarları kayıpları dikkate alarak düzeltir.

Uzlaştırma Yöneticisi bu hesapları Kliring Yöneticisine tablo şeklinde iletir. Kliring Yöneticisi, yayımlanmış nihai fiyatları kullanarak, her piyasa katılımcısının borcu ve alacağı olan miktarı belirler.

Ödemeler her ayın 20. gününde gerçekleşir. Alıcıların yapması gereken ödemelerin hepsi toplandıktan sonra üreticilere ödeme yapılır.


[1] Daha fazla bilgi için bu web adreslerine bakınız: piyasa işletmecisi için (www.nz.m-co.com); ve piyasa için NZEM (www.nzelectricity.co.nz).