PJM dünyanın en büyük rekabetçi toptan satış piyasasını ve Kuzey Amerika’nın en büyük iletim şebekesini işletmektedir.[1] PJM’nin toplam kurulu gücü yaklaşık 67,000 MW’dır ve 2001 yılı yazında puant talep 62,445 MW olarak gerçekleşmiştir.
Piyasa yapısı, ikili anlaşmalardan ve bir net havuzdan oluşur. 1997’den beri PJM, ABD’nin kuzeydoğu bölgesinde bir spot piyasa işletmektedir. Piyasa katılımcılar elektriği spot piyasa üzerinden, doğrudan üreticilerden alabilirler ya da ikili anlaşmalar ile alabilirler.
PJM’de vadeli ve gerçek zamanlı enerji ticareti için iki ayrı piyasa vardır.
Vadeli ve Spot Piyasalar
Vadeli piyasa, brüt yük dağıtımı yapılan, diğer yandan da üreticilerin kendi kendilerini devreye almalarına izin veren, bir sonraki güne yönelik ve gönüllü katılım olan bir piyasadır. Gerçek zamanlı piyasa da brüt yük dağıtımı yapılan bir piyasadır, ancak burada sadece önceki günden yapılan yük dağıtımı [day-ahead dispatch] ile gerçek zamanlı yük dağıtımı arasındaki farklılıkların uzlaştırması yapılır. Vadeli piyasada, bir sonraki güne ilişkin miktarlar, bir sonraki gün için belirlenmiş fiyatlarda yapılır; gerçek zamanlı dengesizliklerin (önceki günden yapılan yük dağıtımı miktarları ile gerçek zamanlı miktarlar arasındaki farkın) uzlaştırması ise gerçek zamanlı piyasa fiyatı üzerinden yapılır.
Fiyatlandırma
PJM piyasasında, Konumsal Marjinal Fiyatlandırma (KMF) [Locational Marginal Pricing] yöntemi kullanılır. Her bir konuma ilişkin fiyatlar, o alandaki marjinal enerji fiyatını esas alarak ve sistem kısıtlarını ve kayıplar göz önünde tutularak belirlenir. Üretim üniteleri, fiyat sırasına sokulur, ve eğer sistemde darboğaz yoksa en yüksek fiyat piyasayı dengeleyen fiyat olur.[2] “Eğer en düşük fiyatlı enerji, her noktaya ulaşabiliyorsa (darboğaz yoksa) fiyatlar sistemin her yerinde fiyat aynı olur. İletim darboğazı olduğunda, enerji, çeşitli konumlara serbestçe ulaşamaz. O talebi karşılamak için, daha pahalı olan enerji seçilir ve o yerlerde KMF daha yüksek olur.[3]
Ertesi güne ilişkin fiyatlar, günde bir kere, ertesi günün her saati ve her konum için belirlenir. Ertesi günün elektrik alım-satımına ilişkin teklifler, içinde bulunulan gün saat 12.00’ye kadar kabul edilir. Programlar, KMF’ler ile birlikte saat 16.00 itibariyle yayımlanır. Ertesi güne ilişkin teklifleri kabul edilmeyen üreticiler, ertesi günün programı için saat 16.00 ile 18.00 arasında tekrar teklif verebilir.
Her konum için gerçek zamanlı fiyatlar her beş dakikada bir, ölçülen üretim ve yük esas alınarak “ex post” olarak hesaplanır.
Yük Dağıtımı
PJM, Orta Atlantik bölgesindeki eyaletler için takas odası, program hazırlayıcı ve yük dağıtımcısıdır. Yük dağıtımı, ertesi güne ilişkin piyasaya verilmiş olan üretici teklifleri ve yeniden verilen teklifleri esas alarak yapılır. Bu teklifler, iletim sistemi kısıtları ve sistem güvenlik kısıtları çerçevesinde, optimum yük dağıtımı sırası yapılır. Sistemde, bu esasa uygun olarak her beş dakikada bir yük dağıtımı yapılır.
Yedekler
Merkezi olarak yük dağıtımı yapılan üniteler, ertesi gün için olan piyasaya yedek teklifleri verirler. Sistem işletmecisi yedek gereksinimlerini belirler ve bu gereksinimleri alınan teklifler çerçevesinde en düşük maliyetle karşılayacak şekilde üretimi veya kesilebilecek yükü programlar. Yedek ve enerjinin programlanması, her ikisinin birlikte sağlanmasının piyasa maliyeti optimum olacak şekilde yapılır.
Mali İletim Hakları (MİH)
Mali İletim Hakları (MİH), sahibi olana, enerjinin iletim sistemi boyunca geçerli ertesi günün konumsal fiyatları arasındaki farkları temel alan bir gelir akışı sağlayan mali araçlardır. Bir MİH’in amacı tüm piyasa katılımcılarına, PJM sisteminin farklı yerlerinde enerji sunarken fiyat kesinliği fırsatı sağlamaktır. MİH’ler konumsal fiyat farklılıklarına karşı bir hedging mekanizması sağlar. Bu mali araçlar, iletim hizmetinden ayrı olarak alınıp satılır ve aylık olarak açık artırma ile sunulur.
[1] PJM ve Batı PJM’yi kapsayan alan.
[3] PJM manual – The Power of Connecting. www.pjm.com.